Divergentie blijft de wereldeconomie kenmerken, terwijl het
ondernemersvertrouwen in Europa zo langzamerhand het laagste punt bereikt
lijkt te hebben. Er zijn volop aanwijzingen dat de onzekerheid over het
economisch beleid in verschillende landen zeer ongunstig uitwerkt op de
bedrijvigheid.
Het is tijd dat de politiek in actie komt. September belooft een cruciale
maand voor de eurocrisis te worden, maar ook in de VS en China staat er
waarschijnlijk het een en ander te gebeuren. September belooft sowieso een
maand vol beleidsnieuws te worden. Niet missen dus!
Europa zwak, Azië kwetsbaar
De Japanse uitvoercijfers van vorige week maken in één oogopslag duidelijk hoe
de wereldeconomie ervoor staat. De totale waarde van de export lag zo’n 8
procent lager dan een jaar eerder. Veelzeggender was echter de verdeling
over de regio’s: VS plus 5 procent, Azië min 9 procent, China min 11 procent
en Europa min 25 procent.
Het is duidelijk dat de malaise in Europa haar tol eist van de wereldeconomie
en dat Azië kwetsbaar is. De Chinese inkoopmanagersindex van HSBC is in
augustus zelfs sterker gedaald dan verwacht, naar het laagste peil dit jaar,
wat erop wijst dat de Chinese industrie nog steeds onder druk staat.
Daardoor wordt de roep om ondersteunend overheidsbeleid luider.
De voorlopige peiling onder inkoopmanagers van de eurozone (industrie plus
dienstensector) is in augustus voor de derde keer op rij gestegen, al was
dit – net als in de twee voorgaande maanden – een zeer bescheiden stijging.
Het absolute cijfer van de PMI (46,6 punten) wijst er zelfs op dat de
economie van de eurozone nog steeds krimpt.
Maar toch: de conjunctuurcyclus van de eurozone lijkt het dieptepunt genaderd
te zijn en dat geeft enige hoop. Wij houden het erop dat de rest van het
jaar een uiterst bescheiden verbetering te zien zal geven, al blijft het
geringe vertrouwen de bedrijvigheid remmen.
VS: bedrijfsleven verlamd
De cijfers over de Amerikaanse woningmarkt waren onlangs opnieuw beter. De
voorraad te koop staande woningen wordt kleiner en de huizenprijzen stijgen.
Volgens de index van de Federal Housing Finance Agency zijn de huizenprijzen
in juni met 0,7 procent gestegen, de zevende stijging in de afgelopen acht
maanden.
Ten opzichte van het eerste kwartaal zijn de prijzen in het tweede kwartaal
met 1,8 procent omhoog gegaan, de grootste kwartaalstijging sinds 2005! Dit
onderstreept dat de woningmarkt weer opleeft. En net als in de eurozone is
de voorlopige PMI in de VS licht gestegen, van 51,4 naar 51,9 (alleen
industrie). In absolute zin steekt deze index gunstig af bij zijn
tegenhanger voor de eurozone (van 44,0 naar 45,3 punten).
Veel minder goed gaat het met de orders voor duurzame goederen. Het
totaalcijfer ziet er zeer rooskleurig uit: plus 4,2 procent vergeleken met
een maand eerder in julii, na een stijging van 1,6 procent en 1,5 procent in
de maanden daarvoor, maar het totaalbeeld wordt sterk geflatteerd door de
forse groei van de orders voor vliegtuigen en auto’s. Exclusief transport is
er zelfs sprake van een daling van 0,4 procent op maandbasis. nadat de
orders in juni al met 2,2 procent waren gedaald.
De oorzaak van deze zwakte is moeilijk vast te stellen, maar onzekerheid over
het fiscale beleid in de VS en de eurozone lijkt een logische verklaring.
Daling Nederlandse huizenprijzen
De Nederlandse huizenprijzen vertonen al drieënhalf jaar een min of meer
constante daling, en dat die lijn in zich in juli voortzette, was dan ook
geen verrassing.
Met een daling van 3,6 procent vergeleken met een maand eerder de daling in
juli echter veel groter dan verwacht, want tot dan toe was de prijs in één
maand met nooit meer dan 1,2 procent gedaald. Het is onbekend waarom de
daling dit keer zo fors is uitgevallen.
De onzekerheid, eerder dit jaar, over de hoogte van de overdrachtsbelasting
zou een factor kunnen zijn. Die was een jaar geleden tijdelijk van 6 procent
naar 2 procent verlaagd en zou op 1 juli weer worden verhoogd. De regering
heeft weliswaar besloten het lage tarief permanent te maken, maar dat
besluit werd pas eind juni genomen en kopers hebben in juni dus nog snel van
het lage tarief willen profiteren.
Het aantal transacties lag in juli 50 procent lager dan de maand ervoor en dit
lijkt door te werken in de gemiddelde prijs. Als deze redenering klopt,
kunnen we de komende maanden een verbetering en zelfs een omslag verwachten.
De malaise op de Nederlandse woningmarkt is sowieso voor een groot deel aan
politieke onzekerheid te wijten: met verkiezingen in september en
onzekerheid over de toekomst van de hypotheekrenteaftrek kijken potentiële
kopers het liever nog even aan.
De beleidsagenda in september
- 6 september vergadert de raad van bestuur van de ECB. President Draghi heeft
de hoop gewekt dat de ECB maatregelen zal nemen om de slecht functionerende
markten voor staatsobligaties van verschillende landen vlot te trekken, en
de verwachting is dat hij de ECB-plannen hiervoor bekend zal maken.
Ik wil erop wijzen dat Draghi in zijn korte tijd als ECB-president zeker niet
te weinig heeft gedaan. Hij was nauwelijks in functie of de ECB maakte de
onterechte rentestijgingen van begin vorig jaar ongedaan. Besluitvaardigheid
was het kenmerk van de marktinjectie van ruim duizend miljard euro, waarmee
de ECB in december en maart begon.
- 9 september maakt de Europese Commissie haar plannen voor een Bankenunie
bekend. Die zijn van groot belang, want de bankenunie is cruciaal in het
proces om de euro op lange termijn te laten overleven. Het plan zou ook het
vertrouwen in het Europese bankwezen een stimulans kunnen geven.
- 12 september: het Duitse constitutionele hof doet uitspraak over de vraag of
het ESM in strijd is met de Duitse grondwet. Ik ben geen jurist, maar als we
op het recente verleden mogen afgaan, zal het hof zijn fiat geven, maar wel
voorwaarden stellen aan de relatie tussen het permanente noodfonds en het
Duitse parlement. Men zegt dat Draghi de bekendmaking van de ECB-plannen
voor de aankoop van staatsobligaties tot na de uitspraak van het hof zal
uitstellen.
- 12 september: Tweede Kamerverkiezingen in Nederland. Nederlandse
verkiezingen spelen internationaal meestal geen rol, maar dat is dit keer
misschien anders. Na de opkomst van de rechtse eurosceptici van de PVV een
paar jaar geleden staat volgens de peilingen nu de eveneens eurosceptische,
maar zeer linkse SP op grote winst en zou deze zelfs de grootste partij
kunnen worden. Nederland, een van de oprichters van de EU, is altijd zeer
pro-Europees geweest en een verkiezingsoverwinning van de SP zou een
belangrijk signaal zijn.
- 13 september: het beleidscomité van de Fed (FOMC) komt bijeen, en de notulen
van de laatste vergaderingen doen vermoeden dat de Fed een kleine stap zal
zetten. We dachten dat de Fed niet tot verdere verruiming zou overgaan,
omdat het FOMC sterk verdeeld leek en de economie niet slecht genoeg is om
verdere maatregelen te rechtvaardigen.
Maar uit de meest recente notulen blijkt dat de leden van het FOMC de economie
sneller willen zien groeien en bereid zijn daar een steentje aan bij te
dragen. Gezien de meningsverschillen binnen het beleidscomité lijkt een
nieuwe ronde van kwantitatieve verruiming onwaarschijnlijk; daarvoor zou
het, denken wij, economisch veel slechter moeten gaan.
Wel lijkt het bijna zeker dat de Fed via haar verklaring de markten ervan zal
proberen te overtuigen dat zij het accommoderend beleid zo lang als nodig is
zal voortzetten en ‘zal doen wat nodig is’ in plaats van zich op een bepaald
bedrag vast te pinnen.
Het zou me niet verbazen als ook andere beleidsmakers tot actie overgaan, maar
ik kan hier niet alles behandelen en ik heb geen specifieke verwachtingen.
In mijn jonge jaren heb ik de goede oude beleggerswijsheid geleerd: ‘Sell in
May and go away, but remember to come back in September.’
In mei (aandelen) verkopen is dit jaar weinig lucratief gebleken, en ik hoop
dus maar dat u dat niet gedaan hebt. Maar ik raad u in ieder geval sterk aan
om in september op de uitkijk te staan, anders mist u een hoop actie.
Dit alles neemt niet weg dat de goud-enthousiastelingen de wind voorlopig nog
wel stevig in de zeilen kunnen houden.
Han de Jong is hoofdeconoom van ABN Amro. Meer columns: zie het blog
van Han de Jong
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl